کتاب پرسشگری در مشاوره و روان درمانی (راهنمای عملی استفاده از سوالات برای مشاوران و روان درمانگران)

ناشر: انتشارات ارجمند

نویسنده: دکتر آیدین صنم‌نژاد

کتاب پرسشگری در مشاوره و روان‌درمانی (راهنمای عملی استفاده از سوالات برای مشاوران و روان‌درمانگران) اثر دکتر آیدین صنم‌نژاد که توسط انتشارات ارجمند منتشر شده، به بررسی نقش اساسی و کارکردهای مختلف پرسشگری در فرآیندهای مشاوره و روان‌درمانی می‌پردازد. نویسنده با تجربه و تخصصی که در زمینه‌ی مشاوره و روان‌درمانی دارد، تلاش کرده است تا اصول و تکنیک‌های موثر پرسشگری را برای درمانگران در تمامی سطوح، به زبانی ساده و قابل درک ارائه دهد. این کتاب به مشاوران کمک می‌کند تا از قدرت پرسش‌های هدفمند و درست، برای کشف عمیق‌تر مشکلات و نیازهای مراجعان خود بهره بگیرند و فرآیند درمان را به شکلی اثربخش‌تر مدیریت کنند.

اهمیت پرسشگری در مشاوره و روان‌درمانی

پرسشگری به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در مشاوره و روان‌درمانی، نه تنها برای کسب اطلاعات از مراجعان استفاده می‌شود بلکه می‌تواند به عنوان راهی برای تشویق مراجع به تفکر عمیق‌تر و خودآگاهی بیشتر نیز به کار رود. این مهارت به درمانگر کمک می‌کند تا از طریق پرسیدن سوالات مناسب، مراجعان را به خودشناسی، پردازش احساسات و افکار، و بررسی الگوهای رفتاری‌شان ترغیب کند. این مهارت ظریف و موثر، به مشاوران اجازه می‌دهد تا مراجعان خود را به شکلی فعالانه و آگاهانه در فرآیند درمان شرکت دهند و با پرسش‌هایی که بر اساس چهارچوب‌های نظری مشخصی طراحی شده‌اند، به درک عمیق‌تری از مراجعان برسند.

محتوای کتاب و فهرست موضوعات

کتاب با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که به بررسی اهمیت و ضرورت پرسشگری در مشاوره می‌پردازد. در ادامه، مباحثی تخصصی و عمیق‌تر در قالب فصول مختلف ارائه شده‌اند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

• روان‌درمانی، هدایت و آگاهی دادن به فرد از طریق سوال: این فصل به توضیح مفهوم پرسشگری به عنوان ابزاری برای هدایت و تشویق مراجعان به آگاهی از مسائل درونی‌شان می‌پردازد. نویسنده در این بخش تاکید می‌کند که پرسشگری هدفمند و آگاهانه، یکی از پایه‌های اصلی ارتباط درمانی موفق است و می‌تواند به مراجعان کمک کند تا از وضعیت‌های پیچیده‌ی عاطفی و روانی خود بهتر آگاه شوند.
• پرسشگری سقراطی: پرسشگری سقراطی، به عنوان یکی از روش‌های مطرح در روان‌درمانی، با تاکید بر کشف حقایق از طریق سوالات عمیق و تحلیلی، در این فصل معرفی می‌شود. این روش که نام خود را از فیلسوف یونانی سقراط گرفته، به درمانگران کمک می‌کند تا مراجعان خود را به تفکر منطقی و بررسی علل و پیامدهای افکار و رفتارهایشان وادار کنند.
• چه چیزهایی سوالات را قدرتمند می‌سازند؟: در این بخش، ویژگی‌هایی که یک سوال را به سوالی قدرتمند و موثر تبدیل می‌کند مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به وضوح، عمق، کاربرد در زمان و مکان مناسب، و تطبیق با شرایط و نیازهای خاص مراجع اشاره کرد.
• مدل پرسشگری سه‌بعدی (مکعبی) براون: مدل سه‌بعدی براون، یکی از مدل‌های نوین و کاربردی پرسشگری در روان‌درمانی است که در این فصل معرفی می‌شود. این مدل به درمانگر کمک می‌کند تا با استفاده از سه بُعد مختلف پرسشگری (تحلیلی، توصیفی و تعاملی)، جنبه‌های مختلف یک مسئله یا مشکل را بهتر درک کند و به مراجع کمک کند تا به یک دیدگاه کامل‌تر از مسئله دست یابد.
• ده سوال اساسی در مشاوره: در این فصل، ده سوال کلیدی که می‌توانند در فرآیند مشاوره و روان‌درمانی استفاده شوند معرفی شده‌اند. این سوالات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند به درمانگر کمک کنند تا مراجع را به سمت تفکر عمیق‌تر هدایت کرده و درک بهتری از مشکلات و احساساتشان به دست آورند.
• معرفی انواع سوال: انواع مختلف سوالات از جمله سوالات باز و بسته، سوالات انعکاسی و تعاملی، و سوالات مداخله‌ای در این فصل معرفی و تشریح شده‌اند. شناخت انواع سوالات به درمانگر کمک می‌کند تا سوالات خود را بر اساس نیازهای مراجع و شرایط خاص جلسه، تنظیم کند.
• سوالات بازتابی و انواع آن‌ها: سوالات بازتابی، به عنوان سوالاتی که می‌توانند مراجع را به خوداندیشی و بازنگری در مسائل سوق دهند، در این فصل مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این سوالات با تمرکز بر جنبه‌های احساسی و عاطفی، به مراجع کمک می‌کنند تا افکار و احساسات خود را از زوایای جدیدی مشاهده کند.
• سوالات به عنوان اقدام مداخله‌ای در روان‌درمانگری: در این بخش، نویسنده به بررسی نقش سوالات به عنوان ابزارهای مداخله‌ای در روان‌درمانی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه سوالات می‌توانند در جریان درمان به تغییرات قابل توجهی در احساسات و نگرش مراجع منجر شوند.
• مصاحبه‌های تخصصی در خانواده و کودکان: در این فصل، نکات کلیدی در پرسشگری و مصاحبه با خانواده‌ها و کودکان ارائه شده است. با توجه به نیازهای خاص این گروه‌ها، سوالاتی طراحی شده‌اند که به درمانگر کمک می‌کنند تا تعامل بهتری با اعضای خانواده و کودکان برقرار کند و مشکلات آن‌ها را بهتر درک کند.
• پرسشگری برای ریشه‌یابی مشکلات و تفهیم به مراجع: یکی دیگر از مباحث مطرح در این کتاب، چگونگی طرح سوالات برای کمک به مراجع در کشف علت مشکلاتش و یافتن ریشه‌های عمیق‌تر مسائل است. سوالات طراحی شده برای این منظور، به مراجع کمک می‌کنند تا از سطحی‌ترین افکار خود به لایه‌های عمیق‌تر رفته و از زاویه‌های جدیدی به مشکلات خود نگاه کند.

شیوه‌ی بیان و نگارش کتاب

یکی از نقاط قوت این کتاب، زبان ساده و قابل فهم آن است. نویسنده با بهره‌گیری از مثال‌های کاربردی و مکالمات واقعی بین درمانگر و مراجع، سعی کرده است که مفاهیم پیچیده روان‌شناسی و مشاوره را به گونه‌ای توضیح دهد که برای همه‌ی علاقه‌مندان به روان‌درمانی قابل درک باشد. این کتاب با متنی روان و خالی از پیچیدگی‌های زبانی، به گونه‌ای نوشته شده که هم برای افراد تازه‌کار در حوزه‌ی مشاوره مناسب است و هم برای متخصصانی که به دنبال توسعه‌ی مهارت‌های پرسشگری خود هستند.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب

این کتاب علاوه بر محتوا و ارائه‌ی اطلاعات تخصصی، دارای ویژگی‌های دیگری است که آن را از سایر کتاب‌های روان‌درمانی متمایز می‌کند:

• ارائه‌ی مثال‌ها و مکالمات واقعی: نویسنده با ارائه‌ی مکالمات بین درمانگر و مراجع در موقعیت‌های مختلف، به خوانندگان کمک می‌کند تا با شیوه‌ی کاربرد سوالات در شرایط واقعی آشنا شوند. این مثال‌ها باعث می‌شوند که خواننده بتواند به طور ملموس، تاثیرات مختلف سوالات را درک کند.
• استفاده از جداول و نمودارها: برای دسته‌بندی و تشریح سوالات، از نمودارها و جداول استفاده شده که به فهم بهتر مطالب کمک می‌کنند.
• سبک و کم‌حجم بودن: این کتاب با حجم مناسبی تدوین شده و برای مطالعه‌های سریع و بهره‌گیری کاربردی در جلسات مشاوره، مناسب است.

کاربردهای عملی کتاب

این کتاب به مشاوران و درمانگران کمک می‌کند تا مهارت‌های پرسشگری خود را تقویت کنند و به سوالاتی مسلط شوند که می‌توانند در فرآیندهای مختلف درمانی، موثر باشند. به طور کلی، این کتاب می‌تواند در زمینه‌های زیر به مشاوران کمک کند:

• ارتقاء خودآگاهی مراجعان: پرسش‌های مطرح شده در این کتاب به مشاور کمک می‌کنند تا مراجع را به خودشناسی و آگاهی بیشتر از خود ترغیب کند.
• تشویق مراجع به تفکر عمیق: سوالات موجود در این کتاب به مشاور کمک می‌کنند تا مراجعان را به بررسی دقیق‌تر مسائل و تفکر تحلیلی‌تر در مورد مشکلاتشان سوق دهند.
• کاربردی بودن برای مشاوران در هر سطحی: از آنجایی که این کتاب به زبانی ساده و روان نوشته شده است، می‌تواند برای مشاوران و درمانگران در هر سطحی مفید باشد.

نتیجه‌گیری

کتاب پرسشگری در مشاوره و روان‌درمانی نوشته‌ی دکتر آیدین صنم‌نژاد، اثری ارزشمند در زمینه‌ی مشاوره و روان‌درمانی است که با ارائه‌ی رویکردها و تکنیک‌های کاربردی پرسشگری، به مشاوران و درمانگران کمک می‌کند تا در فرآیندهای درمانی خود، از سوالات به عنوان ابزاری برای هدایت مراجعان به سوی خودآگاهی و حل مشکلاتشان استفاده کنند. این کتاب با محتوای جامع، سبک نگارش روان، و ارائه‌ی مثال‌ها و مکالمات واقعی، یکی از منابع ارزشمند در حوزه‌ی روان‌درمانی و مشاوره محسوب می‌شود که می‌تواند به عنوان راهنمایی عملی برای مشاوران و روان‌درمانگران در تمامی سطوح کاربرد داشته باشد.