کتاب روان شناسی آموزش و توانبخشی افراد با نیازهای ویژه (دکتر عباسعلی حسین خانزاده)

تألیف: دكتر عباسعلی‏ حسين‏ خانزاده

ویراستار علمی و ادبی: دکتر محبوبه طاهر

کتاب روان‌شناسی آموزش و توانبخشی افراد با نیازهای ویژه اثر دکتر عباسعلی حسین‌خانزاده، به بررسی و تحلیل دقیق ویژگی‌ها، نیازها، و چالش‌های آموزشی و توانبخشی کودکان با نیازهای خاص می‌پردازد. این کتاب به عنوان یکی از منابع علمی و کاربردی در حوزه آموزش و توانبخشی ویژه، اطلاعاتی گسترده و عملی را درباره گروه‌های مختلفی از افراد با نیازهای ویژه ارائه می‌دهد.

کتاب با هدف آشنایی متخصصان، دانشجویان و معلمان با جنبه‌های گوناگون روان‌شناسی آموزش و توانبخشی ویژه تدوین شده و به تأثیرات مهمی که می‌توان با روش‌های مناسب آموزشی بر زندگی این افراد گذاشت، می‌پردازد. در این اثر، مؤلف با دقت علمی و بهره‌گیری از جدیدترین نظریه‌ها و تحقیقات، به موضوعاتی همچون کم‌توانی ذهنی، تیزهوشی، ناتوانی‌های یادگیری، اختلال‌های هیجانی و رفتاری، مشکلات ارتباطی، اوتیسم و اختلال‌های تحولی و همچنین ناتوانی‌های جسمی و حسی پرداخته است.

ساختار و محتوای کتاب

این کتاب در ۱۳ فصل تنظیم شده است و هر فصل به یکی از گروه‌های افراد با نیازهای ویژه اختصاص دارد. در ادامه، به برخی از مباحث مهم کتاب اشاره می‌کنیم که نمایانگر عمق و گستردگی آن است:

• مقدمه‌ای بر آموزش کودکان با نیازهای ویژه: این فصل به مقدمه‌ای درباره اهمیت توجه به نیازهای خاص آموزشی کودکان اختصاص دارد. مؤلف توضیح می‌دهد که آموزش کودکان با نیازهای ویژه تنها به یادگیری مهارت‌های معمول محدود نمی‌شود، بلکه هدف آن تقویت استقلال، مهارت‌های اجتماعی، و بهبود کیفیت زندگی این افراد است. همچنین به اصولی که باید در آموزش این کودکان رعایت شود، اشاره می‌شود.
• کم‌توانی ذهنی: در این بخش، ویژگی‌ها و چالش‌های آموزشی کودکان با کم‌توانی ذهنی توضیح داده شده است. نویسنده با ارائه راهکارهای آموزشی متناسب، معلمان و خانواده‌ها را در حمایت از این گروه یاری می‌کند. توجه به این نیازها می‌تواند به این افراد کمک کند تا به مرور استقلال بیشتری پیدا کنند و به بهترین شکل ممکن در محیط‌های آموزشی و اجتماعی حضور یابند.
• تیزهوشی: این فصل، گروهی از کودکان را که به دلیل توانمندی‌های ذهنی و خلاقیت بالا نیاز به توجه ویژه دارند، پوشش می‌دهد. تیزهوشی، علی‌رغم ظاهر مثبتی که دارد، ممکن است چالش‌هایی مانند مشکلات اجتماعی، اضطراب و فشارهای روانی ایجاد کند. نویسنده توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان از روش‌های مناسب آموزشی برای پرورش استعدادهای این کودکان بهره گرفت.
• ناتوانی‌های یادگیری: این فصل به ناتوانی‌هایی اشاره دارد که برخی از کودکان در فراگیری مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن، نوشتن و ریاضی دارند. نویسنده روش‌های آموزشی و راهبردهای توانبخشی خاصی را برای کمک به این کودکان معرفی می‌کند که می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی و عزت‌نفس آن‌ها کمک کند.
• نارسایی توجه-فزون‌کنشی (ADHD): اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند به عملکرد ضعیف در مدرسه و روابط اجتماعی منجر شود. نویسنده با اشاره به خصوصیات این کودکان، تکنیک‌های خاصی برای مدیریت و آموزش آن‌ها ارائه می‌دهد تا معلمان و والدین بتوانند به نحو احسن با این کودکان برخورد کنند.
• اختلال‌های هیجانی-رفتاری: این فصل به مشکلات هیجانی و رفتاری پرداخته که ممکن است کودکان را در معرض تنش‌های اجتماعی قرار دهد. توانبخشی و آموزش این کودکان به دلیل رفتارهای گوناگون و گاهی پیچیده‌ای که دارند، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. نویسنده با ارائه مثال‌ها و راهکارهای عملی، معلمان و والدین را در مدیریت این رفتارها یاری می‌کند.
• اختلال‌های ارتباطی: این بخش به مشکلاتی مانند تأخیر در گفتار، مشکلات درک زبانی و ناتوانی در برقراری ارتباط اشاره دارد. نویسنده به معلمان و خانواده‌ها نشان می‌دهد که چگونه می‌توانند از تکنیک‌های آموزشی و توانبخشی برای بهبود ارتباط و گفتار این کودکان بهره‌برداری کنند.
• آسیب‌های شنوایی و بینایی: این دو فصل به چالش‌های کودکان با مشکلات شنوایی و بینایی اختصاص دارد. این کودکان نیازمند روش‌های آموزشی خاص و استفاده از فناوری‌های کمکی هستند تا بتوانند در محیط‌های آموزشی به خوبی فعالیت کنند. نویسنده توصیه‌هایی را برای انتخاب ابزارها و روش‌های آموزشی مناسب ارائه کرده است.
• اوتیسم و اختلال‌های فراگیر تحولی: این بخش به اختلال اوتیسم و چالش‌های تحولی گسترده‌ای که برخی از کودکان دارند پرداخته و روش‌های آموزشی ویژه‌ای را برای این گروه معرفی می‌کند.
• ناتوانی‌های جسمانی و آسیب‌های سلامت: این فصل به کودکانی اختصاص دارد که با مشکلات جسمانی یا شرایط خاص سلامتی مواجه هستند. نویسنده توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان از ابزارهای حمایتی، فضاهای دسترس‌پذیر و تکنیک‌های آموزشی تطبیقی برای بهبود کیفیت آموزش این افراد استفاده کرد.
• رویکرد آموزش تلفیقی: آخرین فصل کتاب به معرفی روش آموزش تلفیقی پرداخته که امکان حضور و مشارکت کودکان با نیازهای ویژه را در کنار سایر کودکان فراهم می‌سازد. این رویکرد باعث افزایش تعامل اجتماعی، تقویت حس همبستگی، و کاهش تبعیض می‌شود و به یکپارچگی بیشتر در جامعه کمک می‌کند.

چه کسانی می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند؟

این کتاب یک منبع ارزشمند برای افرادی است که در حوزه روان‌شناسی، آموزش و علوم تربیتی فعالیت دارند. دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و روان‌شناسی، معلمان، مربیان و والدین کودکانی با نیازهای ویژه از جمله افرادی هستند که می‌توانند از محتوای این کتاب بهره‌مند شوند.

دانشجویان و اساتید دانشگاهی: برای دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و روان‌شناسی، این کتاب به عنوان منبعی کامل و علمی درباره آموزش و توانبخشی افراد با نیازهای ویژه معرفی می‌شود که می‌تواند اطلاعات جامع و به‌روزی ارائه دهد و برای تحقیق و مطالعه بیشتر مفید باشد.

معلمان و مربیان: معلمان مدارس عادی و ویژه می‌توانند با مطالعه این کتاب، مهارت‌های لازم برای آموزش و مدیریت کودکان با نیازهای خاص را کسب کنند. از آنجا که هر کودک دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است، این کتاب به معلمان کمک می‌کند تا روش‌های مناسب آموزش و ارتباط با هر گروه را بیاموزند و از آن در کلاس‌های خود بهره ببرند.

والدین و خانواده‌ها: والدین کودکانی با نیازهای ویژه ممکن است در یافتن روش‌های مناسب برای آموزش و توانبخشی فرزندان خود دچار سردرگمی شوند. این کتاب با ارائه توصیه‌های عملی و تخصصی، به والدین کمک می‌کند تا توانایی و اعتماد به نفس بیشتری در حمایت از فرزندشان پیدا کنند و بتوانند به رشد و پیشرفت او کمک کنند.

مشاوران و روانشناسان: این کتاب برای مشاوران و روانشناسانی که به کودکان با نیازهای ویژه مشاوره می‌دهند، یک منبع کاربردی است. با مطالعه این کتاب، آن‌ها می‌توانند تکنیک‌های نوین آموزشی و توانبخشی را در جلسات مشاوره و کار با کودکان به کار گیرند.

به طور کلی، روان‌شناسی آموزش و توانبخشی افراد با نیازهای ویژه اثری است که برای تمام افرادی که در زمینه آموزش و توانبخشی افراد با نیازهای خاص فعالیت می‌کنند، یک منبع ارزشمند به حساب می‌آید. این کتاب نه تنها به آموزش مهارت‌های علمی پرداخته، بلکه با ارائه راهکارهای عملی، خوانندگان را در مسیر بهبود کیفیت زندگی و آموزش این کودکان یاری می‌دهد.