کتاب آزادی و سرنوشت اثر رولو مِی، روان‌شناس برجسته آمریکایی و از نظریه‌پردازان اصلی روان‌شناسی انسان‌گرا و اگزیستانسیالیستی، به بررسی عمیق رابطه پیچیده میان آزادی و سرنوشت در زندگی انسان می‌پردازد. ترجمه این اثر توسط سیدمحمدباقر حسینی فیاض، دانشجوی دکترای تخصصی روان‌شناسی بالینی از دانشگاه علوم پزشکی ایران، صورت گرفته و توسط انتشارات ارجمند به چاپ رسیده است. رولو مِی در این کتاب، مخاطبان خود را با مفاهیمی همچون «آزادی اساسی» و نقش آن در انتخاب‌های زندگی، و همچنین مفهوم سرنوشت و تأثیر آن بر مسیر زندگی آشنا می‌سازد.

بررسی زندگی و تأثیرات فکری رولو مِی

رولو مِی ابتدا تحصیلات خود را در حوزه الهیات آغاز کرد و همین مسیر او را با فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم آشنا ساخت. او سپس به روان‌شناسی و روان‌کاوی گرایش پیدا کرد و تحت تأثیر روان‌شناسانی همچون اریش فروم و هری استک سالیوان قرار گرفت. برخورد نزدیک او با مرگ و بیماری سل در ۳۸ سالگی، نقطه عطفی در زندگی وی به شمار می‌رود. در آن زمان، سل درمان مؤثری نداشت و این تجربه وی را به درک تازه‌ای از مفهوم اضطراب و ترس از نیستی رساند. به همین دلیل، رویکرد روان‌کاوی سنتی را کنار گذاشت و به بررسی مفهوم اگزیستانسیال و بحران‌های وجودی در روان‌شناسی پرداخت. او در آثار خود، از جمله کتاب آزادی و سرنوشت، سعی در تبیین نقش این مفاهیم در تجربه انسانی دارد.

محتوای کتاب آزادی و سرنوشت

رولو مِی در کتاب آزادی و سرنوشت از داستان‌ها و اسطوره‌های کهن گرفته تا مثال‌های واقعی در کار بالینی خود استفاده کرده و به مخاطب نشان می‌دهد که چگونه تعارض‌های حل‌نشده درونی می‌توانند آزادی و اراده فردی را محدود کنند. او در این کتاب به مفهوم «آزادی اساسی» می‌پردازد، آزادی‌ای که به گفته وی حتی در سخت‌ترین شرایط و مقابل ظلم و ستم نیز به فرد اجازه می‌دهد نگرش و دیدگاه خود را انتخاب کند.

مِی معتقد است که آزادی چیزی فراتر از توانایی عمل کردن است؛ بلکه به توانایی انتخاب و ایجاد نگرش‌هایی اشاره دارد که می‌توانند بر مسیر زندگی تأثیر بگذارند. او در تحلیل خود، به مفهوم سرنوشت نیز می‌پردازد و آن را به عنوان نیرویی معرفی می‌کند که مسیر زندگی را تعیین می‌کند و بخشی از سرنوشت ماست که می‌توانیم آن را تحقق بخشیم. از دید مِی، سرنوشت هرگز امری ثابت نیست، بلکه با تصمیمات و نگرش‌های فردی شکل می‌گیرد و بر آن تأثیر می‌گذارد.

دیدگاه اگزیستانسیالیستی و انسان‌گرایانه در کتاب

مِی در رویکرد اگزیستانسیالیستی خود، بر این باور است که انسان‌ها دارای یک «آزادی اساسی» هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا انتخاب‌های آگاهانه و مسئولانه‌ای در زندگی خود داشته باشند. این آزادی، در کنار تجربه محدودیت‌ها و مرزهایی که سرنوشت برای انسان‌ها می‌سازد، به مفهومی تبدیل می‌شود که افراد را به چالش می‌کشد تا در مسیر زندگی خود معنا و هدف بیابند.

نویسنده بر این نکته تأکید دارد که آزادی بدون مسئولیت معنایی ندارد و انسان زمانی به بلوغ روانی می‌رسد که بتواند ضمن پذیرش مسئولیت انتخاب‌های خود، سرنوشتش را نیز بپذیرد. در واقع، مِی به مخاطب یادآوری می‌کند که آزادی به معنای گریز از مسئولیت نیست؛ بلکه به معنای مواجهه آگاهانه با سرنوشت و انتخاب آگاهانه مسیر زندگی است.

کاربردها و مخاطبان کتاب

کتاب آزادی و سرنوشت به دلیل رویکرد درمانی و عمیق خود، برای درمانگران، روان‌شناسان و علاقه‌مندان به حوزه روان‌شناسی و فلسفه اگزیستانسیال بسیار کاربردی و مفید است. این کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا با درک بهتر مفهوم آزادی و نقش سرنوشت در زندگی، در مسیری آگاهانه‌تر قدم بگذارند و با تعارضات و بحران‌های درونی خود به شیوه‌ای موثرتر مواجه شوند. همچنین، مخاطبان می‌توانند از این کتاب به عنوان منبعی برای درک بهتر رفتارها، باورها و انگیزه‌های انسانی بهره‌ بگیرند و نگرشی عمیق‌تر به مسائل وجودی داشته باشند.

کتاب آزادی و سرنوشت به‌خوبی موفق می‌شود که خواننده را با مفاهیم پیچیده‌ی آزادی، مسئولیت و سرنوشت آشنا کند و نشان دهد که چگونه این مفاهیم می‌توانند در تعیین مسیر زندگی افراد نقش داشته باشند. این اثر به همه کسانی که در جستجوی معنا و هدف در زندگی هستند، کمک می‌کند تا با درک بهتر از نقش آزادی و مسئولیت، مسیر زندگی خود را با دیدگاه متفاوتی دنبال کنند. ترجمه روان و تخصصی سیدمحمدباقر حسینی فیاض نیز این کتاب را به منبعی ارزشمند برای فارسی‌زبانان علاقه‌مند به روان‌شناسی تبدیل کرده است.

بخشی از کتاب آزادی و سرنوشت

بسیاری از مردم هنوز تصور می‌کنند که خود و هم‌میهن‌شان باید برای مرگ در راه آزادی آماده باشند. این احساس عموماً برخاسته از میهن‌پرستی است. حتی آن دسته از افرادی هم که آزادی سیاسی را ارزشمند نمی‌دانستند بازهم برای حالت مشابهی که آزادی روان‌شناختی و معنوی بود از جان خود می‌گذشتند، که حق فکرکردن و داشتن نگرش و عقیده شخصی آزادانه که در مقابل فضای حاکم بر رمان ۱۹۸۴ مطرح شده است را در برمی‌گیرد و خود نوعی از نظارت و مراقبت معنوی است. به سبب همین دلایل بی‌شمار، از آغاز تاریخ تا همین راهپیمایی‌های آزادی و سفرهایی که بدین‌منظور در دهه ۱۹۶۰ صورت گرفت، اصل آزادی ارزشمندتر از خود زندگی قلمداد می‌شود.

کافی است تنها نگاه کوتاهی به طومار بلند دست‌کم افراد نامی و سرشناس گذشته بیاندازیم تا ببینیم که آزادی به تعبیر هنریک ایسبن «گران‌بهاترین سرمایه ما» بوده است. ژان ژاک روسو عمیقاً تحت تأثیر این واقعیت قرار گرفت که مردم «گرسنگی، جنگ، شمشیر و مرگ را تنها برای حفظ استقلال‌شان تحمل می‌کنند.» او درباره آزادی ادامه می‌دهد که انسان «لذت، ثروت، قدرت، آسایش و حتی خود زندگانی را برای صیانت از این خواستهٔ بی‌همتا قربانی می‌سازد.» کانت در دفاع از آزادی در برابر کسانی که می‌گویند وحشت انقلاب کبیر فرانسه نشان داد که توده‌های مردم شایستهٔ آزادی نیستند، به روسو می‌پیوندد. کانت می‌نویسد: «پذیرفتن این اصل که آزادی فرودستان بی‌فایده است و فرادستان حق دریغ کردن آزادی را از آنها دارند، سرپیچی ازحقوق شخصی پروردگار است، چه خداوند انسان را آزاد آفریده است.»