کتاب درمان شناختی رفتاری اختلال استرس پس از سانحه (راهنمای درمانگر) دکتر شهر بانو قهاری

کتاب درمان شناختی رفتاری اختلال استرس پس از سانحه (راهنمای درمانگر) نوشته دکتر شهربانو قهاری، یک منبع تخصصی و کامل است که به درمانگران در مقابله با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) با استفاده از روش‌های درمان شناختی رفتاری (CBT) کمک می‌کند. این کتاب با توجه به ساختار جامع و رویکرد علمی و عملیاتی خود، یک راهنمای ضروری برای روان‌شناسان، مشاوران، و دیگر متخصصان سلامت روان محسوب می‌شود که به دنبال ارتقای دانش و مهارت‌های خود در زمینه درمان PTSD هستند.

محتوای کلی کتاب:

• مقدمه‌ای بر PTSD و CBT: در ابتدای کتاب، به معرفی اختلال استرس پس از سانحه پرداخته می‌شود. PTSD به عنوان یک واکنش روان‌شناختی به تجربه رویدادهای آسیب‌زا تعریف شده و علائم اصلی آن شامل مرور مجدد خاطرات دردناک، اجتناب از محرک‌های مرتبط با حادثه، تغییرات منفی در تفکر و خلق، و افزایش واکنش‌پذیری است. نویسنده سپس به توضیح رویکرد درمان شناختی رفتاری (CBT) و اصول اساسی آن می‌پردازد، از جمله اینکه چگونه این روش می‌تواند به تغییر الگوهای فکری و رفتاری مضر در افراد مبتلا به PTSD کمک کند.
• ارزیابی، تشخیص و برنامه‌ریزی درمانی: این بخش از کتاب به تشخیص دقیق و ارزیابی اولیه بیماران مبتلا به PTSD اختصاص دارد. از جمله ابزارهای ارزیابی استاندارد و تکنیک‌های مصاحبه بالینی برای تشخیص این اختلال. همچنین نحوه تعیین شدت علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی فردی و اجتماعی بیمار توضیح داده شده است. این مرحله از درمان به درمانگر کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف بیمار را شناسایی کرده و بر اساس آن‌ها برنامه‌ریزی درمانی مناسبی را تدوین کند.
• تکنیک‌های عملی درمان شناختی رفتاری: کتاب به طور مفصل به شرح تکنیک‌های مختلف CBT می‌پردازد. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • بازسازی شناختی (Cognitive Restructuring): این تکنیک به تغییر افکار منفی و ناسازگارانه فرد کمک می‌کند. درمانگر به بیمار می‌آموزد که چگونه افکار خود را به چالش بکشد و آن‌ها را با افکار واقع‌بینانه‌تری جایگزین کند.
  • مواجهه‌درمانی (Exposure Therapy): یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های درمان PTSD، مواجهه‌درمانی است که در آن بیمار به تدریج با خاطرات و موقعیت‌هایی که از آن‌ها اجتناب می‌کند، مواجه می‌شود. این تکنیک به بیمار کمک می‌کند تا حساسیت خود را نسبت به این محرک‌ها کاهش دهد.
  • آرام‌سازی و کنترل اضطراب (Relaxation Techniques): تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، آرام‌سازی عضلانی پیش‌رونده، و ذهن‌آگاهی (Mindfulness) برای کمک به کاهش اضطراب و استرس در بیمار معرفی و تمرین می‌شود.
• طراحی و اجرای جلسات درمانی: این بخش از کتاب به نحوه برنامه‌ریزی و اجرای جلسات درمانی اختصاص دارد. نویسنده مراحل مختلف درمان را از شروع تا پایان به صورت گام به گام توضیح می‌دهد. این شامل نحوه ایجاد رابطه درمانی موثر با بیمار، تعیین اهداف درمانی واقع‌بینانه، تنظیم وظایف خانگی برای بیماران، و روش‌های ارزیابی پیشرفت درمان است. همچنین نویسنده به نقش پیگیری و جلسات تقویتی پس از اتمام درمان اشاره می‌کند که برای حفظ دستاوردهای درمانی ضروری است.
• مواجهه با موانع درمانی و موارد خاص: در این بخش، نویسنده به مشکلات و چالش‌های احتمالی در فرآیند درمان اشاره می‌کند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به عدم همکاری بیمار، بروز علائم مقاومت، مشکلات انگیزشی و وجود همزمان اختلالات دیگر مانند افسردگی و اضطراب اشاره کرد. نویسنده برای هر یک از این مشکلات، راهکارهای کاربردی و موثر ارائه می‌دهد تا درمانگران بتوانند با موفقیت به این موانع غلبه کنند.
• موارد خاص PTSD: برخی موارد PTSD پیچیدگی‌های بیشتری دارند، مانند اختلالات همزمان، بیماران با سابقه تروماهای متعدد یا طولانی‌مدت، و بیماران با مشکلات خاص مانند سوءمصرف مواد یا سابقه خودکشی. نویسنده در این فصل به این موارد خاص پرداخته و نکات و تکنیک‌های ویژه‌ای برای درمان این بیماران ارائه می‌دهد.
• پیوست‌ها و منابع: در انتهای کتاب، پیوست‌هایی شامل فرم‌های ارزیابی، تمرینات خانگی، و فهرستی از منابع علمی و پژوهشی برای مطالعه بیشتر ارائه شده است. این پیوست‌ها ابزارهای مفیدی برای درمانگران هستند تا بتوانند جلسات درمانی را بهتر مدیریت کنند.

اهمیت و کاربرد کتاب:

• راهنمای عملی و جامع: کتاب با ارائه دستورالعمل‌های دقیق و گام به گام، به درمانگران کمک می‌کند تا فرایند درمان PTSD را به شکلی مؤثر و منظم اجرا کنند.
• بر اساس شواهد علمی: محتوای کتاب بر اساس پژوهش‌های معتبر و روش‌های اثبات‌شده علمی تنظیم شده است و این امر به درمانگران اطمینان می‌دهد که از رویکردهایی استفاده می‌کنند که موثر و ایمن هستند.
• قابل استفاده برای درمانگران مبتدی و حرفه‌ای: این کتاب هم برای درمانگرانی که تازه وارد حوزه درمان PTSD شده‌اند و هم برای کسانی که تجربه بیشتری دارند، مناسب است. زیرا هم مبانی اساسی و هم تکنیک‌های پیشرفته را در بر می‌گیرد.

جمع‌بندی:

کتاب درمان شناختی رفتاری اختلال استرس پس از سانحه (راهنمای درمانگر) نوشته دکتر شهربانو قهاری، یک منبع ارزشمند و ضروری برای تمامی درمانگران و مشاورانی است که در زمینه درمان اختلالات استرس پس از سانحه فعالیت می‌کنند. این کتاب نه تنها به افزایش دانش و مهارت‌های درمانگران کمک می‌کند، بلکه با ارائه راهکارهای عملی و تکنیک‌های موثر، بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به PTSD را نیز تسهیل می‌کند.